Mężczyzna i kobieta, z racji zachodzących w świecie przemian, funkcjonują dziś w innych warunkach niż chociażby 100 lat temu. Pojawiły się nowe zadania oraz nowe cele, tak w życiu zawodowym, jak i rodzinnym. Role matki i ojca są do siebie co raz bardziej zbliżone. Funkcja mężczyzny w domu, chociaż ewoluuje, to zachowuje jednak swoje podstawowe założenia i znaczenie.
Ojciec, to ktoś obecny na co dzień, ktoś, kogo bliskość bardzo cieszy (?)
I chociaż miłość ojcowska jest inna od miłości matki,
bywa ona dla dziecka nie mniejszym źródłem radości i szczęścia
(Józef Augustyn SJ)
W wielu rodzinach ojciec świadomie włącza się w prace domowe, a także w całokształt zabiegów związanych z czynnościami opiekuńczymi i wychowaniem dziecka, już od pierwszych chwil jego życia. Wielu z nich bierze też udział w czynnościach rodzicielskich jeszcze przed narodzinami maluszka, uczęszczając z partnerką na zajęcia dla przyszłych rodziców. Podczas porodu natomiast obecni są na sali porodowej. Współczesny ojciec coraz częściej przebywa z dziećmi od ich wczesnego dzieciństwa.
Nikogo właściwie nie dziwi widok ojca pchającego wózek, trzymającego dziecko w objęciach czy karmiącego z butelki. Zaangażowany ojciec pełni wobec swych dzieci wiele czynności tradycyjnie uważanych za kobiece. Opiekuje się dziećmi na co dzień, spędza z nimi czas wolny, uczestniczy w ich zainteresowaniach, świadomie kształtuje ich osobowość.
Ojciec w rodzinie
Ojciec jest w rodzinie osobą, która symbolizuje uczoność, ustanawia zasady, jest odpowiedzialna za byt bliskich, za ich stabilność i równowagę emocjonalną. Zadanie ojca stanowi wprowadzenie dziecka w świat zewnętrzny – jest on przedstawicielem społeczeństwa oraz norm moralnych, które dziecko powinno opanować. Pierwszą osobą z zewnętrznego świata, ponieważ matkę maluszek traktuje do pewnego momentu jak część siebie.
Ojciec jest pierwszym nauczycielem odpowiedzialności, sumienności i szacunku wobec innych (najpierw wobec matki) — powinien stanowić wzór do naśladowania dla dziecka, szczególnie w wieku wczesnoszkolnym. Jego wartości stają się w trakcie rozwoju moralnego maluszka, który jest wzmożony na etapie wczesnego dzieciństwa, wartościami dziecka. Powinien zatem realizować zasady wychowania moralnego, które dotyczy nie tylko charakteru i wyrabiania określonych sprawności, lecz również świadomego działania w wolności, podejmowania samodzielnych decyzji, w których mały człowiek ustosunkowuje się do wartości, celów, swojego przeznaczenia, postaw, aktywności oraz odpowiedzialnego i wolnego wyboru.
Poczucie bezpieczeństwa
Dziecko pozbawione życzliwych i pogodnych relacji z ojcem, przeżywa tzw. głód ojca. Ojcowie często nie są do końca świadomi, jak bardzo spostrzegawcze są ich dzieci, ile emocji, myśli i uczuć budzi w nich osoba taty. Bez ojcowskiej miłości dziecko doświadcza obcości i wyizolowania z otoczenia, staje się nieufne wobec świata oraz ludzi. Brak miłości ojcowskiej opóźnia rozwój społeczny i moralny dziecka, powodując liczne zahamowania i lęki. Dziecko jest istotą niezwykle kruchą fizycznie i psychicznie, dlatego bardzo łatwo wywołać u niego poczucie zagrożenia. A lęk staje się tym większy, im słabszy jest kontakt emocjonalny ze stabilnym emocjonalnie ojcem.
Doktor Ken Canfield podkreśla, iż pozytywne walory bliskiego i dobrego kontaktu ojca ze swoimi dziećmi obserwuje się już na początku rozwoju dziecka. Noworodki, które spędzają dużo czasu z ojcem, przejawiają bardziej rozwinięte społecznie i odkrywcze zachowania w porównaniu z tymi, które pozbawione były takiego kontaktu. Uzupełniają to Krystyna Lauk i Wojciech Widłak, wyjaśniając, że aktywne uczestnictwo ojca w pielęgnacji niemowlaka już w pierwszym półroczu jego życia, przyczynia się do lepszego rozwoju dziecka pod względem intelektualnym i ruchowym. Dzieci, które przebywają pod opieką taty, mogą być w przyszłości bardziej samodzielne i niezależne.
Jak ojciec z dzieckiem
Ojciec dostarcza dziecku takich wzorów i bodźców w jego rozwoju społecznym oraz moralnym, których matka nie może — zupełnie lub w tak szerokim zakresie — zaoferować, gdyż nie posiada wspólnych z ojcem cech osobowości. Są one niezwykle ważne dla dziecka niezależnie od jego płci. Przy czym sprawowanie opieki nad dzieckiem przez ojca różni się od matczynego. Zdecydowanie częściej kontakty ojciec-dziecko polegają na zabawie, w tym głównie ruchowej, szczególnie w przypadku chłopców, podczas gdy matki skupiają się na sferze i potrzebach emocjonalnych dzieci. Brak ojca, bądź nieumiejętne sprawowanie przypisanej mu roli, może wpłynąć niekorzystnie na kształtowanie się osobowości zarówno chłopców, jak i dziewcząt.
Miłość ojcowska
Także miłość ojca do dziecka różni się od miłości matczynej. Pozytywne uczucia ojcowskie bywają dla dziecka inspiracją i wezwaniem do pracy nad sobą, do nieustannego rozwoju.
Erich Fromm zauważa, że miłość matki jest bezwarunkowa, jest spokojem dla dziecka, rozwija wzajemne uczucia, zacieśnia więzi emocjonalne między członkami rodziny. Natomiast na miłość ojca dziecko musi najczęściej zasłużyć, miłość ta jest bowiem rezultatem społecznego uczenia się. Ojciec nie kocha dziecka tylko dlatego, że jest to jego dziecko. Ojciec ma oczekiwania wobec dziecka i kocha je, kiedy widzi, że będzie ono w przyszłości w stanie pokonać trudności życiowe, że będzie człowiekiem mężnym, szlachetnym oraz prawym. Takie postępowanie ma zagwarantować prawidłowy rozwój dziecka i przygotować je jak najlepiej do dorosłego życia.
Miłość ojca jest dla dziecka inspiracją, wezwaniem do pracy nad sobą, zachęca je do ciągłego rozwoju umysłowego, uczuciowego i moralnego. Ojciec ma do przekazania dziecku życiową mądrość, uczy je pracować, wymagając od niego wysiłku, trudu i ofiary. Ojciec uczy dziecko kierować się nie tylko sercem, ale także rozumem. Służy dziecku, ucząc je mądrze żyć.
(Ewa Kozak)
Polecamy również:
6 podstawowych zasad bycia ojcem
Źródła:
E. Fromm, O sztuce miłości, Sagittarius, Warszawa 1994.
E. Kozak, Ikona współczesnego ojcostwa, „Edukacja i Dialog” 2006, nr 9.
K. Lauk, W. Widłak (2004), Rola ojca w rodzinie [dostępny na:] kobieta.gazeta.pl/edziecko/1,61686,2460026.htm.
K. Sępowicz-Buczko, Wychowawcza rola ojca w rodzinie, „Małżeństwo i Rodzina”, nr 2(10)/ 2004.
M. Świderska, Ojciec w opiece i wychowaniu dziecka, „Pedagogika Rodziny. Family Pedagogy” nr 1 (3/4)/2011.
K. Canfield, Niezaprzeczalna wartość odpowiedzialnego ojcostwa [w:] Ojcostwo dzisiaj, D. Kornas-Biela (red.), Fundacja Cyryla i Metodego, Lublin 2014.
