Zabawy dla rączek i paluszków

Dziecko od najwcześniejszych lat żywo interesuje się otaczającym je światem, a szczególnie tym, co najbliższe mu — swoim ciałem i jego możliwościami. Mniej więcej około 3 miesiąca życia niemowlę z ciekawością ogląda swoje rączki i paluszki, z kolei starsze dzieci uważnie powtarzają pewne ruchy, tworząc z nich sekwencje, dzięki czemu ćwiczą precyzję rąk i poszerzają repertuar ich możliwości (motorykę małą). Wszystko to jest niezwykle istotne z punktu widzenia integralnego rozwoju dziecka i późniejszego funkcjonowania w dorosłym życiu.

Niepodważalną zaletą zabaw na palce i rączki jest to, że możemy wykonywać je wszędzie, nie potrzeba bowiem specjalnego miejsca, aby je przeprowadzić. Ponadto dzięki zabawnej formie wierszyków, a także prostej możliwości zilustrowania ich gestem, zarówno dzieciom, jak i dorosłym, dostarczają wiele radości. Stanowią też dobry pretekst do zacieśniania więzi rodzinnych, stwarzając okazję do bliższego kontaktu rodzica z dzieckiem. Podsumowując, zaspakajają podstawowe potrzeby psychiczne i emocjonalne dziecka.

Na co wpływają zabawy paluszkowe?

Przede wszystkim podczas zabaw z uczestnictwem rączek i paluszków dziecko poznaje nowe rodzaje ruchów, sposoby ich łączenia oraz możliwości swojego ciała. Zabawy paluszkowe to zabawy usprawniające motorykę małą, a w dalszej kolejności rozwój fizyczny i umysłowy dziecka.

Do zalet zabaw na palce i rączki zaliczyć można:

- doskonalenie umiejętności z zakresu motoryki małej (sprawność dłoni, nadgarstków, palców) i dużej dziecka;

- zapoznawanie dziecka ze schematem ciała (wyczucie rączek, paluszków, nóg);

- poprawianie sprawności manualnej (niezbędnej także podczas ubierania się, malowania czy nauki pisania);

- wzbogacanie słownictwa i rozwijanie mowy;

- stymulowanie pracy mózgu i rozwoju połączeń neuronowych pomiędzy sąsiadującymi ze sobą ośrodkami ruchu i mowy;

- przekazywanie wiedzy w przyjemny, nieskomplikowany sposób (np. podstaw matematyki, zasad dobrego zachowania, przestróg, uogólnionych mądrości);

- naukę podstaw komunikowania się – naprzemienności w dialogu (za pomocą mowy i gestów);

- kształtowanie umiejętności naśladowania;

- naukę słuchania (percepcja słuchowa);

- usprawnianie pamięci dziecka;

- ćwiczenie percepcji wzrokowej poprzez śledzenie ruchów rąk dorosłego;

- pogłębianie więzi emocjonalnej między rodzicem a dzieckiem;

- odprężenie i relaks malucha;

- wprawianie w dobry humor;

naukę koncentrowania się na konkretnej czynności (co przychodzi dzieciom z trudem).

Zabawy paluszkowe można też wykorzystać podczas terapii ręki, jak i we wczesnej nauce pisania. Sprawdzają się przy usprawnianiu dzieci, które nie dojrzały jeszcze do ćwiczeń i zabaw manipulacyjnych (jak układanki, konstruowanie, lepienie, wydzieranie, wycinanie, rysowanie, malowanie). Podczas zabaw paluszkowych dziecko powinno i czuje się bezpieczne, bo potrafi przewidzieć, co nastąpi dalej.

Zabawy te można również uatrakcyjnić, wykorzystując przeróżne pacynki na dłonie lub palce, wykonane z papieru bądź gałganków. Można również posłużyć się mazakiem bądź długopisem i namalować na swoich lub dziecka palcach twarzyczki. Wówczas palce są dla dziecka niejako aktorami, grającymi przypisane im role.

Kiedy wprowadzić zabawy paluszkowe?

Zabawy na rączki i paluszki są odpowiednie dla dziecka w każdym wieku. Sprawiają im wiele radości, można się w nie bawić zawsze i wszędzie; samotnie, w parach i w grupie (dzieci chętnie obserwują przebieg czynności na dłoniach innej osoby, z wiekiem dodając elementy rywalizacji). Przeprowadzanie poszczególnych zabaw nie wymaga wielkiego nakładu czasu, są to rymowanki-pokazywanki kilkuminutowe, jednak dzieci często domagają się wielokrotnego powtarzania poznanych zabaw, dlatego warto mieć w zanadrzu więcej czasu. Najlepiej natomiast umieścić tę aktywność w stałych punktach dnia.

Podczas wprowadzania dziecka w gry i zabawy z pokazywaniem na palcach należy brać pod uwagę, że na początku główna aktywność spoczywa na dorosłym, to on prezentuje daną zabawę, powtarza ją wielokrotnie, uczy dziecko układu dłoni, palców i poruszania nimi zgodnie z wymawianymi poleceniami.

Najpierw powinno się wprowadzać proste, nieskomplikowane ruchy, np. uderzanie czubkami palców o blat stołu w miarowym a potem zmiennym tempie, np. naśladując padający deszcz. Stukając palcami w zabawie, można również uderzać palcem wskazującym jednej ręki w przestrzeni między palcami drugiej ręki ułożonej na stole z jak najbardziej rozsuniętymi palcami. kolejnym etapem zabaw będzie odsuwanie kolejnych palców dłoni od siebie a łączenie pozostałych oraz przeplatanie swoich palców. Najtrudniejsze, a tym samym zarezerwowane dla starszych dzieci, będzie wykonywanie ruchów niesymetrycznych, np. przesuwanie jednej dłoni po krawędzi stołu z równoczesnym stukaniem palcami drugiej dłoni.

Początkowo dziecko będzie biernie uczestniczyć w zabawie, ale w miarę wzrastania jego samoświadomości, otwartości i możliwości zacznie samo wykonywać poznane wierszyki, a może nawet samodzielnie coś wymyśli… W miarę dorastania dziecko coraz aktywniej zacznie uczestniczyć w zabawach, aż do momentu, kiedy samo będzie już potrafiło przeprowadzić.